سیاست‌گذاران اقتصادی از ابتدای سال جاری اصلاح قیمت‌های انرژی را دنبال می‌کردند. برای این منظور، اهداف متعددی از جمله کاهش مصرف انرژی، کسب درآمد برای جبران کسری بودجه، کاهش بی‌عدالتی در مصرف انرژی، کمک به اقشار پایین جامعه و ... مطرح می‌شد. در نهایت بر اساس تصمیم سران قوا، تنها قیمت بنزین از آبان ماه سال‌جاری اصلاح شد. بر اساس این طرح، از یک‌سو، قیمت بنزین دو نرخی شده و نرخ آزاد آن برابر با ۳۰هزار ریال تعیین شد. از سوی دیگر، قرار شد به ۶۰ میلیون نفر ایرانی ماهانه از محل درآمد حاصل از افزایش قیمت بنزین، یارانه معیشتی پرداخت شود. افزایش قیمت بنزین از یک‌سو و پرداخت یارانه معیشتی از سوی دیگر، می‌تواند بر شاخص‌های کلان اقتصادی از جمله تورم و رشد اقتصادی اثرگذار باشد. در این نوشتار، تلاش میشود به این سوال پاسخ داده شود که سیاست اخیر افزایش قیمت بنزین و پرداخت یارانه معیشتی، بر تورم و رشد اقتصادی چه تاثیری دارد؟ در ادامه تلاش میشود به این دو سوال پاسخ داده شود.
هماپرس؛
آثار سیاست بر تورم
به نقل از دنیای اقتصاد: بنزین به‌عنوان یکی از حامل‌هایانرژیبه‌صورت مستقیم و غیرمستقیم در فعالیت‌های اقتصادی کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد. فعالیت‌های حمل و نقل سهم بالایی در استفاده ازبنزینبه‌عنوان یکی از عوامل اصلی تولید را در اختیار دارد. ازاین‌رو،افزایش قیمتبنزین به‌صورت مستقیم بر هزینه فعالیت‌های حمل و نقل (مبتنی بر بنزین)، اثر می‌گذارد. فعالیت‌هایحمل و نقلدارای روابط پیشین و پسین زیادی با سایر فعالیت‌های اقتصادی کشور است. ازاین‌رو، افزایش قیمت بنزین در کنار اثر مستقیم، اثر غیرمستقیم نیز بر هزینه تولید در سایر فعالیت‌های اقتصادی نیز خواهد داشت. برآیند هر دو اثر مستقیم و غیرمستقیم، اثر واقعی قیمت بنزین براقتصاد کشوررا تشکیل می‌دهد. نباید فراموش کرد که در کنار این آثار،تورمانتظاری نیز با توجه به رویدادهای گذشته دراقتصادبر آثار افزایش قیمت بنزین بر هزینه‌های تولید و در نهایت رشد قیمت‌ها (تورم) دامن می‌زند. در نگاه دیگر، پرداخت نقدی به مردم و افزایش حق‌انتخاب در نتیجه آن، بر رفتار مصرفی مردم اثرگذار بوده و می‌تواند تقاضای جدید به‌ویژه از سوی اقشار پایینجامعهرا موجب شود که این امر نیز بررشدقیمت‌ها با توجه به محدودیت در تولیدات داخلی، دامن خواهد زد. همچنین پرداخت نقدی به جامعه در قالبیارانهمعیشتی، بر سرعت گردشپولاثرگذاشته و می‌تواند افزایش قیمت را موجب شود. بر این اساس، می‌توان نتیجه گرفت که افزایش قیمت بنزین از هر دو سمت عرضه و تقاضای اقتصاد، افزایش قیمت‌ها در اقتصاد را موجب شده و تورم ناشی از این سیاست دور از انتظار نیست. قابل ذکر است که سیاست‌گذار بر اساس نگاهکنترل و نظارتبر قیمت‌ها، آثار تورمی حاصل از اجرای این سیاست را کمتر برآورد کرده است. در حالی که پیش‌بینی میشود تورم ناشی از اجرای این سیاست، بالاتر باشد.
آثار سیاست بر رشد اقتصادی
افزایش قیمت بنزین به‌طور مستقیم و غیرمستقیم هزینه‌های تولید در بیشتر فعالیت‌های اقتصادی را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. از این‌رو، انتظار افزایش هزینه تولید و افزایش قیمت از سوی تولیدکننده و عرضه‌کننده در بازار وجود دارد. براین اساس، قیمت اکثر کالاها و خدمات در اقتصاد کشور، افزایش می‌یابد. در سوی دیگر اقتصاد، تقاضاکنندگان کالاها و خدمات قرار دارند. تقاضای کالاها و خدمات از قیمت ارائه شده در بازار و قدرت خرید تقاضاکنندگان تاثیر می‌پذیرد. با توجه به کاهش قدرت خرید جامعه در نتیجه رشد اقتصادی منفی و تورم بالا در سال‌های اخیر، به نظر می‌رسد افزایش قیمت کالاها و خدمات در نتیجه افزایش قیمت بنزین، بر کاهش قدرت خرید مردم دامن می‌زند و این امر می‌تواند اثر منفی بر تقاضا گذاشته و واکنش تولیدکنندگان در مقابل آن، منجر به کاهش در رشد اقتصادی کشور شود، اما نکته قابل‌تامل در اجرای سیاست افزایش قیمت بنزین، پرداخت نقدی به‌مردم به‌ویژه برای دهک‌های پایین جامعه است. با توجه به اثرگذاری بالای پرداخت نقدی بر رفتار مصرفی اقشار پایین جامعه، سمت تقاضای اقتصاد از این محل تحریک خواهد شد و این امر می‌تواند منجر به افزایش تقاضا و واکنش تولیدکنندگان شده و رشد اقتصادی را افزایش دهد. پیش‌بینی میشود برآیند این دو اثر از سمت عرضه و تقاضای اقتصاد، افزایشرشد اقتصادیباشد، اما انتظار بر این است نخست این رشد اقتصادی، اندک باشد. ثانیا، این رشد تنها در فعالیت‌های اقتصادی مرتبط با کالاهای بی‌دوام تجربه شود.
نتیجه‌گیری و پیشنهادها
با توجه به بررسی انجام شده، پیش‌بینی میشود افزایش قیمت بنزین و پرداخت یارانه نقدی به جامعه، منجر به افزایش قیمت‌ها از یک سو و رشد محدود اقتصادی از سوی دیگر شود، اما هزینه افزایش قیمت‌ها در مقایسه با رشد اقتصادی، بیشتر برآورد میشود. با توجه به این پیش‌بینی، توجه به موارد زیر در راستای کاهش آثار منفی سیاست اخیر، ضروری به‌نظر می‌رسد:
۱- حمایت از اقشار ضعیف جامعه: با توجه به اینکه بنزین کالایی اساسی در اقتصاد طبقه‌بندی میشود، از این‌رو، اصابت آثار افزایش قیمت بنزین بر اقشار ضعیف جامعه به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم بیشتر است. هرچنددولتدر قالب یارانه معیشتی به‌دنبال حمایت از این اقشار جامعه است، اما میزان کاهش رفاه آنها در مجموع بیشتر است. حمایت از این اقشار به‌صورت غیرنقدی در قالب کمک‌های معیشتی کالایی، توصیه میشود.
۲- حمایت از فعالیت‌های تولیدی: با توجه به آثار افزایش قیمت بنزین بر فعالیت‌های اقتصادی، میزان آسیب‌پذیری برخی فعالیت‌ها از جمله فعالیت‌های کشاورزی، در مقایسه با سایر فعالیت‌ها بیشتر است، ضروری است دولت در اشکال مختلف، از تداوم این فعالیت‌ها حمایت کند.
