tr_tnav tl_tnav
کد خبر: ۲۲۹۵
تاریخ انتشار: ۰۶ آذر ۱۳۹۸ - ۱۵:۴۶

هماپرس/ انوش صفی آبادی:

حفاری جهت­دار یکی از حساس­ترین و پیچیده ترین بخش­های مهندسی نفت است، که یک کارشناس حفاری جهت­دار برای موفقیت بیشتر در رشته تخصصی خود باید بتواند در چندین بخش دانش خود را بالا ببرد تا خطا و اشتباه را در تصمیم­گیری­ها و عملکردش به حداقل ممکن برساند و بتواند در هنگام تصمیم گیری بهترین تصمیم را اتخاذ نماید ، در ادامه به مهم­ترین این موارد اشاره می­کنیم.

یک مهندس حفاری جهت­دار مضاف بر داشتن اطلاعات تخصصی در حیطه حفاری جهت­دار باید شناخت کافی از سازندها و واکنش هر سازند به عملیات های حفاری جهت­دار داشته باشد و بتواند با توجه به آن بهترین تصمیمات را بگیرد، به طور مثال در سازندی که خطر STUCK محتمل است، SLIDING بسیار خطرناک است. لذا باید قبل از ورود به این بخش، به نحوی حفاری انجام شود تا کمی بالاتر از پلن از قبل طراحی شده باشد و در نتیجه در این محدوده مستعد STUCK نیازی به این نوع از حفاری (SLIDING) نباشد. این تنها یک مورد از مسایلی است که حفار جهت­دار در مورد سازند با آن مواجه است، لذا داشتن دید وسیع در مورد سازندهای حفاری امری ضروریست. به علاوه باید بتواند با توجه به برنامه حفاری و سازندها، مته، BHA و طراحی چاه مناسب را انتخاب نماید، چرا که نوع سازند و واکنش­های آن بر حفاری در انتخاب مته، طراحی BHA، تاثیر مستقیم و به سزایی دارد، حتی در مواردی لازم است مشکلات احتمالی که سازند مورد نظر در اجرای عملیات حفاری جهت­دار ایجاد می­کند با کارشناسان زمین­شناسی و مهندسان مخازن کارفرما مطرح شود و طراحی چاه دچار تغییراتی محسوس شود.

شایان ذکر است که شناخت کامل و فنی از مته امری ضروری برای مهندس حفاری جهت­دار است. منظور از شناخت مته بدین معنا است که باتوجه به نوع سازند و نوع طراحی مورد نظر بداند که چه نوع مته­ای با چه مشخصات فنی نیاز دارد، این سطح اطلاعات منوط به اطلاعات دقیق از هر کدام از اجزای مته، نوع و کاربرد آن­هاست. گاها این اطلاعات به ظاهر کوچک و پیش پا افتاده­­ تاثیر بسزایی بر روند حفاری دارند و حتی موفقیت و یا عدم موفقیت حفاری را تحت الشعاع قرار می­دهند. در عملیات حفاری بسیار دیده شده که تیم حفاری جهت­دار در عبور کردن از سازندی با مشکل مواجه شده­اند، به عنوان مثال در پروژه­های کنارگذر(SIDE TRACk). - در بعضی سازندها SIDE TRACK، یکی از تخصصی­ترین پروژه­ها در بخش حفاری جهت­دار هستند- لذا عدم دانش کافی برای انتخاب نوع مته به عدم موفقیت در این پروژه می­انجامد و چه بسا به دلیل عدم اطلاعات کافی از مته، به اشتباه ماه­ها بر انتخابی از نوع مته اصرار می­شود که موجب از دست رفتن وقت و هزینه بسیاری می گردد. مسلما منظور از انتخاب مته تنها محدود به تعداد و مشخصات نازل­ها نمی­شود بلکه نوع دندانه­ها و حتی زوایای دندانه­های روی مته بر بازدهی حفاری تاثیرات بسیار شگرفی می­گذارد. به علاوه یکی از نکاتی که در حین حفاری کمک شایانی به پیش بینی و یا حل مشکلات به وجود آمده می کند این است که حفار بتواند با مشاهده مته بیرون آمده از چاه، به آنالیز سازندهای حفاری شده و حتی تحلیل پارامترهای حفاری پرداخته و با توجه به شرایط مته برای ادامه حفاری برنامه­ریزی نماید. حفار جهت­دار باید با دیدن مته خارج شده از چاه، حتی نوع انتخاب خود را آنالیز نماید و بتواند از این موارد به عنوان کسب تجربه برای حفاری­های آینده استفاده نماید.

مهندسان حفاری جهت­دار باید شناخت کافی از گل شناسی و افزودنی ها، انواع گل و بازخوردهای آن نسبت به اجزای MWD داشته باشند. از آنجایی که ابزار MWD اطلاعات گرفته شده اعم از INCLINATION ، AZIMOTH و غیره را توسط پالس­هایی از طریق گل به سطح می­فرستد، لذا اطلاع از نحوه عملکرد پمپ­های گل امری ضروریست و حفار جهت دار در صورت مشاهده هرگونه اطلاعات نامتعارف(NOISE)باید بتواند موارد تاثیرگذار بر روی داده­های خروجی MWD بشناسد تا بتواند در کمترین زمان مشکل را شناسایی و به طبع راهکار مناسب برای رفع آن اتحاذ نماید. حتی در زوایای مختلف حفاری، میزان سنگینی گل باید با نظارت کارشناسان حفاری جهت­دار باشد تا بتوانند مشکلات احتمالی را برای ادامه حفاری پیش­بینی نمایند و برای آن­ها طرح و برنامه­ریزی مناسب داشته باشد، ، توجه داریم که نوع و مشخصات گل در زوایای بالا از اهمیت بالاتری برخوردار است.

به طورکلی، یک مهندس حفاری جهت­دار باید در وهله اول یک کارشناس زبده MWD باشد و با انواع این ابزار آشنایی کامل داشته باشد و به نوعی یک مهندس حفار جهت­دار قطعا باید مدتی به عنوان کارشناس MWD فعالیت کند تا بتواند دغدغه­های مختص این تخصص را از نزدیک لمس کند و با مشکلات احتمالی و نوع کارکرد این ابزار و حساسیت­های آشنا باشد. شایان ذکر است که MWD انواع مختلف(NEGATIVE & POSITIVE) دارد و نوع MWD بر طراحی BHA تاثیر مستقیم می­گذارد. بنابراین یک حفار جهت­دار باید با شناخت انواع این ابزار، موارد لازمه را در طراحی مدنظر قرار دهد.

مهندس حفاری جهت­دار مخصوصا در زمینه طراحی چاه­های جهت­دار، باید مسلط به تمامی معادلات و روابط حفاری جهت­دار باشد و به اعداد خروجی از نرم افزار، صرفا به دید یک عدد نگاه نکند و بتواند تمامی پارامترها را تحلیل نماید به عبارتی باید نرم افزار در اختیار او باشد نه اینکه او در اختیار نرم افزار. واضح است که نرم افزار شناختی از مواردی مانند خصوصیات سازند، نوع موتور مورد استفاده و نوع مته ندارد لذا طراح چاه باید به تمام موارد مسلط باشد و به نتایج و خروجی­های نرم افزار اکتفا نکند. کارشناس باید مواردی از جمله TORQUE، DRAG و HYDRAULIC را کاملا آنالیز کند و برای هر لحظه از حفاری برنامه از پیش طراحی شده داشته باشد و برای حفاری هر قسمت BHA مناسب را طراحی نماید به نحوی که با توجه به زاویه چاه، تعداد و جایگاه HWDP را انتخاب نماید تا بتواند انعطاف­پذیری لازم را در BHA ایجاد نماید و در زاویه مورد نظر بهترین عملکرد را داشته باشد. باید توجه داشت که میزان زاویه چاه در طراحی BHA تاثیر بسزایی دارد که طراح باید به تاثیرگذاری زاویه بر طراحی چاه اشراف کامل داشته باشد و به طبع در زوایای بالاتر، انتخاب تعداد HWDP و DC های مورد نیاز، تقسیم بندی و تعیین محل آن­ها در BHA امری حساس­تر است. در بحث طراحی چاه مبحث محل قرارگیری و انتخاب نوع JAR در BHA بسیار حائز اهمیت می­باشد، به جهت اینکه در حین حفاری به هر دلیلی امکان STUCK وجود دارد، حال ایجاد این STUCK می­تواند از عدم دانش در هرکدام از بخش­های اشاره شده، ناشی شده باشد یا در اثر اتفاق از قبل پیش­بینی نشده. لذا طراح باید توجه بسیاری به محل قرارگیری و نوع JAR انتخابی داشته باشد تا در صورت قرارگیری در این چنین شرایطی، بتواند بهترین عملکرد را برای رهایی از این شرایط داشته باشد. به علاوه محاسباتی مانند محاسبه وزن رشته در زیر JAR باید مورد توجه قرار گیرد و در تمام طراحی باید ضریب بویانسی و زوایا در محاسبات مدنظر قرار دهد. همچنین باید با توجه به نوع مته انتخابی، و میزان TORQUE مورد نیاز آن، موتور مناسب را برای آن شرایط انتخاب نماید.

باید به این نکته توجه داشت که تمامی نشانگرهای اتاق حفار از ارزش و اهمیت بالایی برخوردار است و یک مهندس حفاری جهت­دار باید تمامی آنها را بشناسد و درک کامل از این موضوع داشته باشد که تغییر هرکدام از آنها نشانگر وضعیت چاه، مته، موتور و سازند می باشد. لذا آنالیز اطلاعات، در کنار این شناساگرها او را به سمت اتخاذ یک تصمیم مناسب سوق می­دهد. او باید با نحوه تغییرات این نشانگرها بتواند تصویری از عملکرد مته و مجموعه حفاری و وضعیت چاه داشته باشد، لذا هرگونه تغییرات نامتعارف برای او باید به مانند یک هشدار باشد و همه موارد را به خوبی آنالیز کند و برای هر تغییر، دلیلی منطقی داشته باشد و با تصمیماتی که بر روی پارامترها می­گیرد، از اتفاقات و مشکلاتی که حفاری و به خصوص حفاری ­جهت­دار را تهدید می­کند فرار کند.

یکی از مواردی که در تصمیم­گیری صحیح نقش به سزایی دارد، دانش در مورد انواع و ساختار داخلی موتورهای حفاری جهت­دار است، اطلاعاتی شامل ساختار داخلی POWER SECTION، میزان TORQUE، میزان RPM، REV و میزان وزنی که موتور در حالت های مختلف تحمل می کند، می تواند کمک شایانی به کارشناس حفاری جهت­دار در اتخاذ تصمیم های صحیح نماید. از آنجایی که موتورها انواع مختلفی دارند همچنین سازنده های مختلفی موتورها را تولید می­کنند کارشناس حفار جهت­دار باید با انواع آن­ها و نحوه عملکردشان آشنا باشد تا در هنگام تصمیم گیری بهترین نوع را بسته به شرایط انتخاب نماید، همچنین باید تسلط کامل بر پارامترهای حفاری داشته باشد و به تاثیر هرکدام باتوجه به نوع BHA، در هریک از حالت­های حفاری(SLIDING & ROTATION) آگاه باشد.

همانطور که در ابتدای این یادداشت اشاره شد، بحث حفاری جهت­دار مانند اکثر تخصص­های صنعت نفت، مطالب و دانش تخصصی مختص به خود دارد که کارشناس حفاری جهت­دار باید تمامی موارد را بداند و کاملا بر مفاهیم آن مسلط باشد تا بتواند در جای مورد نیاز از آن­ها استفاده کند، در این متن به اختصار تمرکز را بر مواردی گذاشتیم، که داشتن آن­ها، در کنار مفاهیم مختص حفاری جهت­دار برای یک کارشناس خبره حفاری جهت­دار ضروری و حائز اهمیت است، تا بتواند با در کنار هم قرار دادن آن­ها بهترین عملکرد را داشته باشد.

مشخصا عدم دانش کافی و یا عدم توجه کافی به هر یک از موارد فوق، حفاری را با خطرات و هزینه­هایی مواجه می­کند که این هزینه­ها، گریبان­گیر شرکت­های سرویس حفاری جهت­دار و کارفرما می­شود و به طبع آن، کشور و صنعت نفت هزینه گزافی را تقبل می­کند، لذا افراد با دانش در این رشته به مانند گوهری هستند که باید از آن­ها بهره جست.

نام:
ایمیل:
* نظر: