زندگینامه
محمدجواد ظریف در تاریخ 17 دی ماه سال 1338، در یــک خــانواده مــذهبی ســنتی و نسبتاً ثروتمند در تهران متولد شد. پدر وی از تاجران امور نساجی بود. وی تحصـیلات ابتـدایی و متوسـطه خـود را از سال 1345 تا 1355 در دبسـتان و دبیرسـتان علـوی تهران گذراند ولی پیش از پایـان تحصـیلات دبیرسـتانی و بـه دلیـل شـرایط سیاسـی و امنیتـی در سال 1355 با ویزای دانشجویی بـرای ادامـه تحصــیل به ایالاتمتحده عزیمــت کــرد و از سال 1355 تا 1356 در کالج مقدماتی درو در ایالت سانفرانسیسکو در حال تحصیل بود.
در خــلال دوران دانشجویی، ظریف از فعــالان و مسؤولین انجمن اسـلامی دانشـجویان در امریکـا و کانـادا، دبیر تبلیغات از سال 1360 تا 1361، رابط شورا از سال 1362 تا 1364 و دبیر تشکیلاتانجمن اسلامی دانشجویاناز سال 1364 تا 1365 بود.
راهیابی به وزارت امورخارجه
زمانی کهظریفآزمونهای جامع دکترایشرا درسال 1364 دردنور گذراند، اداره مهاجرت ایالاتمتحده، ویزای او را باطل کرد. پس از این اتفاق وی به نیویورک رفته و در نمایندگی ایران مشغول به کار شد. وی طی سه سال بعد و از راه دور، تحصیلاتش را تکمیل کرد. در طول این مدت ظریف تواناییهای خود را برای دولت ایران ثابت کرد و اینچنین با حضور او در وزارت خارجه موافقت شد.
دیپلماتی که سربازیاش را در سازمان ملل گذارند
محمد جواد ظریف که پیش از دوران دانشگاه برای ادامه تحصیل به امریكا سفر كرده بود از 22 سالگی و در سال 1982 به نمایندگی ایران در سازمان ملل رفت و سربازی اش را به عنوان كارمند محلی دفتر نمایندگی ایران در سازمان ملل گذراند.
وی در سال 1988 همزمان با دریافت مدرك دكترای حقوق بینالملل به تهران فراخوانده شد و با کنارهگیری محمدجواد لاریجانی از معاونت بینالملل وزارت امور خارجه، مشاور وزیر در امور بینالملل شد و یك سال بعد به نیویورك بازگشت تا معاون نمایندگی ایران در سازمان ملل شود. او در آخرین دور وزارت علیاکبر ولایتی به معاونت بینالملل وزارت امور خارجه رفت و 10 سال این معاونت را بر عهده داشت. او سپس دوباره به نیویورك بازگشت و این بار ظریف نماینده و سفیر ایران در سازمان ملل بود.
بازگشت به ایران
ظریف تا مدتی پس از انتخاب محمود احمدینژاد به عنوان رییسجمهور نیز در سمت نمایندگی ایران در سازمان ملل باقی بود. وی پس از عزل از این سمت به تهران بازگشت. وی در مردادماه سال 86 از سوی منوچهر متکی، وزیر امور خارجه وقت،به سمت دستيار ارشد وزیر منصوب شدو تا زمان معرفی به عنوان وزیر خارجه در دانشکده روابط بینالملل وزارت خارجه مشغول کار بوده است؛ اما مهمترین فعالیت محمدجواد ظریف که او را به دکتر حسن روحانی نزدیک میکند نقشی است که در مذاکرات هستهای سالهای 82 تا 84 ایفا کرد. ظریف در این مدت عملاً در کنار سیروس ناصری، ریاست تیم مذاکره کننده را بر عهده داشت. او از نظر سیاسی گرایش به حزب خاصی ندارد و مستقل است.
ظریف درباره دیپلمات شدنش چنین میگوید: من هم به صورت کاملاً اتفاقی و هم به دلیل تصمیم اداره مهاجرت، دیپلمات شدم. پس از گذشت پنج سال از گفته محمدجواد ظریف که دیگر قصد انجام کارهای دیپلماتیک را ندارد، در روز 13 مرداد 1392، دکتر روحانی، وی را به عنوان وزیر امور خارجه برای گرفتن رأی اعتماد به مجلس معرفی کرد. ظریف دارای 2 فرزند است که هر دو متأهل بوده و در ایران به کار مشغولند.
دشمن قابل احترام!
محمدجواد ظریف، از مشهورترین دیپلماتهای برجسته ایران به شمار میآید که سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل متحد از 14 مرداد سال 1381 تا 5 تیر سال 1386 بود. وی دارای لیسانس و فوقلیسانس روابط بینالملل از دانشگاه ایالتی سانفرانسیسکو و دکترای حقوق و روابط بینالملل از دانشگاه دنور است. وی از سالهای 1386 تا 1389 دستیار ارشد وزیر وقت وزارت امور خارجه و در سال 1390 معاون بینالملل دانشگاه آزاد اسلامی بوده است.
به نظر میرسد رساترین و بهترین تعبیر درباره محمدجواد ظریف، تعبیری است که هنری کیسینجر، مشاور امنیت ملی سابق ایالاتمتحده آمریکا درباره وی داشته است. کیسینجر یک جلد از کتابی که چندی پیش نوشته است را به ظریف هدیه داده و در صفحه نخست آن نوشته است: تقدیم به دشمن قابل احترام، ظریف.
-سوابق مدیریتی و اجرایی
مشاور سرکنسولگری در سانفرانسیسکو از سال 1357 تا 1359
مشاور سیاسی، رایزن، کاردار نمایندگی در سازمان ملل – نیویورک از سال 1361 تا 1367
مشاور وزیر امور خارجه از سال 1367 تا 1368
سفیر و معاون نماینده دایم نمایندگی در سازمان ملل – نیویورک از سال 1368 تا 1371
معاون حقوقی و بین المللی وزارت امورخارجه از سال 1371 تا 1381
سفیر و نماینده دائم نمایندگی در سازمان ملل – نیویورک از سال 1381 تا 1386
دستیار ارشد وزیر وزارت امور خارجه از سال 1386 تا 1389
معاون بین الملل دانشگاه آزاد اسلامی در سال 1390
مسئولیت های بین المللی:
ییس کمیته حقوقی مجمع عمومی 47 ملل متحد – نیویورک از سال1371 تا 1372
رییس کمیته نگارش اجلاس آسیایی حقوق بشر – بانکوک در سال 1372
رییس اجلاس افتتاحیه کنگره حقوق بین الملل ملل متحد – نیویورک در سال 1373
رییس کمیته حقوقی مشورتی آسیایی – افریقایی از سال 1376 تا 1377
رییس کمیته سیاسی هشتمین اجلاس سران کنفرانس اسلامی تهران در سال 1376
رییس کارشناسان ارشد هشتمین اجلاس سران کنفرانس اسلامی تهران 1376
سخنگو هشتمین اجلاس سران کنفرانس اسلامی تهران 1376
رییس کمیته کارشناسان اعتمادسازی – تهران 1377
عضو گروه شخصیت های برجسته زمامداری جهانی از سال 1377 تا 1381
رییس کمیته سیاسی دوازدهمین اجلاس سران عدم تعهد – دوربان 1377
رییس سمپوزیوم اسلامی گفتگوی تمدن ها – تهران 1378
رییس کمیته متخصصین گفتگوی تمدن ها – جده 1379
رییس کمیسیون خلع سلاح ملل متحد – نیویورک 1379
عضو گروه شخصیت های برجسته گفتگوی تمدن ها از سال 1379 تا 1382
رییس کنفرانس آسیایی نژادپرستی و تبعیض نژادی 1379
معاون مجمع عمومی سازمان ملل متحد از سال 1382 تا 1384
رییس کمیسیون فرهنگی یونسکو از سال 1386 تا 1388
-سوابق آموزشی
عضو هیأت علمی گروه حقوق عمومی و تدریس در دوره دکتری و کارشناسی ارشد دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران از سال 76 تا 82 و از سال 86 تا 89
استادیار دانشکده روابط بینالملل و تدریس در دوره کارشناسی ارشد از سال 71 تا 82 و از سال 86 تا 92
دیپلماسی در سازمانهای بینالمللی
سازمانهای بینالمللی و موضوعات جهانی
حل و فصل اختلافات در سازمان ملل متحد
امنیت منطقهای و بینالمللی
مبانی حقوق بشر
حقوق بشر و سازمانهای بینالمللی
حقوق بشر و سیاست جهانی
پایاننامههای کارشناسی
سیاستگذاری در سازمانهای بینالمللی
پایاننامههای کارشناسی ارشد
-کارنامه پنج ساله نمایندگی در سازمان ملل متحد
دوره دوم مأموریت ظریف در سازمان ملل متحد تاریخی پر فراز و نشیب از کشمکش بین جمهوری اسلامی ایران و قدرتهای غربی بر سر برنامه و حق هستهای کشورمان بود که علیرغم تلاشهای جدی وزارت امور خارجه و نمایندگی کشورمان در سازمان ملل، متأسفانه تعدادی قطعنامه کاملاً سیاسی علیه کشورمان به ثبت رسید.
وی در آن مقطع تلاش زیادی برای معرفی ایران در سطح مجامع سیاسی، رسانهای، علمی و فرهنگی آمریکا داشت که مورد استقبال دوستداران کشورمان و حتی پذیرش برخی مخالفان قرارگرفته بود، به نوعی که برخی تلاش میکردند برای خنثیسازی عملکرد موفق وی در معرفی چهره انسانی و اخلاقی نظام جمهوری اسلامی، او را جدا از نظام معرفی کرده و معیار نامناسبی برای ارزیابی جمهوری اسلامی بدانند.
به هر حال این دوره اکنون سپری شده است و تاریخ سیاسی کشورمان در آینده صفحات این دوره حساس و توأم با فشارهای سیاسی بر کشور را ورق خواهد زد.
وداع ظریف با سازمان ملل
محمدجواد ظریف که از سال 2001 به مدت پنج سال نمایندگی دائم ایران در سازمان ملل متحد را بر عهده داشته است، در دوران حساسی از تاریخ دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران، جای خود را به معاون وزیر اقتصاد و دارایی محمد خزایی دادو اعلام کرد که دیگر قصد انجام کارهای دیپلماتیک را ندارد، وی بعد از بازگشت از آمریکا در دانشگاه تهران و دانشکده روابط بینالملل وزارت امور خارجه به تدریس علوم سیاسی و روابط بینالملل پرداخت.
در مراسم میهمانی خداحافظی ظریف، که در محل تالار اصلی هیأتهای نمایندگی سازمان ملل برگزار شد، گروه چشمگیری از سفرا و رؤسای هیأتهای نمایندگی و دیپلماتهای کشورهای مختلف مقیم در نیویورک، مقامات سازمان ملل متحد، مسؤولین و اعضای مراکز دانشگاهی و نهادهای تحقیقاتی، نمایندگان و مسئولان طیف وسیعی از رسانههای گروهی، نمایندگان مراکز اسلامی آمریکا و نیز گروه زیادی از ایرانیان مقیم آمریکا حضور پیدا کردند.
خود وی در پاسخ به این سؤال که تلاشهایش برای رفع شکاف موجود بین دو کشور چقدر موفقیتآمیز بوده است؟ میگوید: «اگر به ایجاد صرفاً یک خراش بر روی سوءتفاهم موجود کمک کرده باشم، راضی خواهم بود و فکر میکنم این کار را کرده باشم.»
-برنامههای ارائهشده توسط ظریف برای تصدی وزارت خارجه
محمدجواد ظریف، بعد از اینکه دکتر حسن روحانی وی را برای تصدی وزارت امور خارجه به مجلس معرفی نمود، برنامههای خود را منتشر کرد. بخشی از برنامههای ظریف در سیاست خارجی به شرح زیر است:
بر مبنای قانون اساسی، رهنمودهای امام راحل (قدس سره) و مقام معظم رهبری (مدظلهالعالی) و اسناد بالادستی جمهوری اسلامی ایران و به منظور پیشبرد آرمانهای انقلاب اسلامی، اهداف سیاست خارجی کشور در محورهای ذیل قابل دستهبندی است:
پاسداری از استقلال، وحدت ملی و تمامیت ارضی کشور
کمک به تأمین امنیت ملی
اعتلای منزلت ملی، منطقهای و بینالمللی ایران و ایرانی
افزایش نفوذ منطقهای و جهانی و کاهش آسیبپذیریهای کشور
ارتقای روابط و کاهش تنشها و خصومتها
کمک به توسعه، پیشرفت و رشد همهجانبه کشور
ترویج مردمسالاری دینی و معیارهای الهی
ایفای نقش موثر و نهادسازی به منظور کمک به استقرار صلح و ثبات پایدار در منطقه و جهان...
-آثار و تألیفات
سازمانهای بینالمللی، نشر میزان، 1389
دیپلماسی چندجانبه: نظریه و عملکرد سازمانهای منطقهای و بینالمللی، دانشکده روابط بینالملل، 1387 و 1389 (سه جلد) کتاب برگزیده سال 89
روندهای جدید بینالمللی، دفتر مطالعات سیاسی و بینالمللی، 1384 و 1386.
ضرورتهای چندجانبه گرایی در دنیای جهانی شده، همشهری دیپلماتیک، نیمه اول اسفند 1382، (مترجم وحید رضا نعیمی)
"Tackling the Iran-US Crisis: Need for a Paradigm Shift” Journal of International Affairs, Columbia University, Summer 2007.
"How Not to Inflame Iraq," New York Times, February 8, 2007. Reprinted in International Herald Tribune.
"The Case for Iran: Alarmist Assessments of Iran's nuclear program lack a key component: evidence," Los Angeles Times, December 30, 2006.
"A Stronger Prescription for Security: Dialogue,” Global Agenda, (New York: United Nations Association of USA, 2005).
"Iran: US Nuclear Fears are overblown,” LA Times, Nov 5, 2004.
"Iran’s Vision of Rebuilding Iraq,” International Herald Tribune, May 12, 2003.
"A Neighbor’s Vision of New Iraq,” New York Time, May 10, 2003.
"Indispensable Power: Hegemonic Tendencies in a Globalized World,” Harvard International Review, Winter 2003.
"Reflections on Terrorism, Dialogue and Global Ethics,” Seton Hall Journal of Diplomacy and International Relations, Winter 2002.
"Missile Proliferation and Missile Defense” A disarmament Agenda for the Twenty-First Century, (New York: United Nations, 2002).
"Preserving the Best of All Civilizations,” South Letter, Volume 3&4, 2001.
Crossing the Divide: Dialogue among Civilization, (South Orange, NJ, USA: Seton Hall University, 2001)
"Article XI: Hopes and Challenges” OPCW Synthesis, Spring 2001.
"Preface” Reimagining the Future, Towards Democratic Governance, (Bundoora, Australia: La Trobe University, 2000)
"Islam and Universal Declaration of Human Rights,” Enriching the Universal Declaration of Human Rights, (Geneva: Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights, 1999)
"نقش سازمانهای بینالمللی در بوسنی و هرزگوین"، بوسنی و هرزگوین : چشمانداز آینده ، (تهران : دفتر مطالعات سیاسی و بینالمللی ، 1377)
"عدالت سیاسی در جهان امروز" ، عدالت در روابط بینالملل و بین ادیان از دیدگاه اندیشمندان مسلمان و مسیحی ، (تهران : انتشارات بینالمللی هدی ، 1377.)
"Continuity and Change in Iran’s Post-Election Foreign Policy”, Foreign Policy Forum, Volumes III and IV, 1998.
"Extra-Territorial Sanctions in International Law”, Report of the Seminar on the Extra-Territorial Application of National Legislation, (New Delhi: The Secretariat of AALCC, 1998.)
«ضرورت اصلاحات در سازمان کنفرانس اسلامی»، مجله سیاست خارجی، سال یازدهم، شماره سوم، پاییز 76.
«تحریمهای یک جانبه آمریکا علیه ایران»، مجله سیاست خارجی، سال یازدهم، شماره اول، بهار 76.
"U.S. Unilateral Sanctions against Iran, «Iranian Journal of International Affairs, Volume IX, No. 1, 1997.
"Impermissibility of the Use or Threat of Use of Nuclear Weapons", Iranian Journal of International Affairs, Volume VIII, No. 1, 1996.
«ممنوعیت تهدید و استفاده از سلاحهای هستهای»، فصلنامه مطالعات سازمان ملل متحد، سال اول، شماره یک، بهار 1375.
"The Principles of International Law: Theoretical and Practical Aspects of their Promotion and Implementation” International Law as a Language for International Relations, (The Hague: Kluwer Law International, 1996.)
"Security and Insecurity in the Persian Gulf", Iranian Journal of International Affairs, Volume VIII, No. 2, 1996.
"Security Considerations in the Middle East, An Iranian Approach" Arms and Technology Transfers: Security and Economic Considerations Among Importing and Exporting States, (Geneva: UNIDIR, 1995.)
"Political Islam", Iranian Journal of International Affairs, Volume VII, No. 3, 1995.
"Legal Problems of the Arms Embargo against the Republic of Bosnia-Herzegovina" Iranian Journal of International Affairs, Volume VII, No.2, 1995.
"Anticipatory and Preventive Self-Defense in International Law" Iranian Journal of International Affairs, Volume I, No.1, 1989.
Self-Defense in International Law and Policy, (University of Denver, 1988.)